Tijdens de lancering van Nederwonderland, het nieuwe boek van de Chinese auteur Lulu Wang, mocht ik deelnemen aan een paneldiscussie over de Nederlandse identiteit. Lulu schreef dit boek in opdracht van haar vader, die nog steeds in China woont en zich afvroeg waarom een land als Nederland zo succesvol is. Ze verdiepte zich in de oorsprong van de Lage Landen en concludeert dat Nederland dat succes vooral te danken heeft aan het feit dat het zo’n klein landje is.
Ik geef je graag wat verfrissende inzichten en citaten uit Nederwonderland mee.
Wie klein is moet slim zijn
Er wonen ruim zeventien miljoen mensen in dit kikkerlandje. Juist omdat mensen op elkaars lip zitten, moeten ze snel en helder met elkaar communiceren. Daarnaast zijn Nederlanders, door het immer aanwezige gevaar van overstroming, gedwongen om samen te werken zodat ze dijken kunnen bouwen en onderhouden. Nederland beseft bovendien dat het kleiner is dan Duitsland, Frankrijk enzovoorts, waardoor het in de EU minder voor het zeggen heeft. Zodoende polderen Nederlanders niet alleen met elkaar, maar ze doen het ook met andere EU-lidstaten. Wie klein is, moet slim zijn. De overlegcultuur komt Nederland dus goed uit.
Hoe ga je om met beperkte leefruimte
Door dwars door het water van de zee heen landbouwgrond te zien en daadwerkelijk te realiseren, zijn Nederlanders vindingrijk geworden. Nederlanders weten hoe je als klein en dichtbevolkt land efficiënt met beperkte leefruimte kunt omgaan: je schept verschillende diepten en hoogten, en je creëert op die manier extra ruimtes (of geeft de toeschouwer het gevoel dat er nieuwe ruimtes zijn toegevoegd). Daar gaat de kunst van architectuur en vormgeving in Nederland voornamelijk om.
In een klein land kun je nieuwe wetten uitproberen
Stel je voor dat een groot land als de Verenigde Staten, Duitsland of Frankrijk prostitutie, softdrugs en euthanasie zouden toestaan. Welk signaal zou het dan aan andere landen geven? Zou de wereld niet op zijn kop staan? Vandaar dat die landen hun vingers niet zo gauw willen branden aan die gevoelige kwesties. Anders dan grote landen vervult Nederland geen voorbeeldfunctie voor de rest van de wereld. Het kan zodoende nieuwe wetten uitproberen; daar kraait geen haan naar.
Hoewel… Over ‘haan’ gesproken: Nederland is als het ware de windhaan op een kerktoren die de windrichting aangeeft. Wat Nederland als eerste ter wereld doet, wordt vaak – zij het jaren later – nagedaan door de rest van de wereld. Neem euthanasie. Hoe langer hoe meer landen openen nu de discussie over de toepassing ervan in hun eigen land. Vanuit dit gezichtspunt gezien wijst Nederland andere landen de windrichting van morgen.
Klein maar fijn
Nederlanders voelen zich op hun gemak als dingen tot een kleine schaal beperkt worden. Daarom vieren verkleinwoorden hoogtij: klein, maar fijn. Men drinkt in Nederland geen koffie, maar een ‘bakkie’. Het Nederlandse ideaal is niet huis, bomen en beesten, maar ‘huisje, boompje, beestje’. Een kroegganger zegt dat hij er nog ‘eentje’ neemt en een dronken feestganger beweert dat hij een ‘glaasje’ teveel op heeft.
Small talk
Nederlanders zijn een handelsvolk. Ze brengen goederen van A naar B en zijn dus bereid overal naartoe te gaan. Deze kwaliteiten zijn voldoende om er een dik belegde boterham mee te verdienen. Ze hoeven niet per se hun hoofd te breken over onderwerpen zoals de essentie van het menselijk bestaan. Fransen, Duitsers en Engelsen peinzen daarentegen graag over zaken als natuurwetenschappen, kunst en cultuur, godsdienst en filosofie en spiritualiteit. Daarmee kunnen ze hun geest verruimen, boeken schrijven, uitvindingen doen en technieken ontwikkelen. Hoe diepzinniger ze denken, hoe breder hun horizon wordt. Daarom houden ze ervan diepgaande gesprekken met elkaar te voeren, in tegenstelling tot Nederlanders die op feestjes alleen te porren zijn voor small talk.
Nederlandse identiteit
Terug naar de boekpresentatie van Lulu Wang. Ons panel, waarin ook media en politici zaten, kreeg de volgende vraag door Lulu voorgeschoteld: “Wat zijn de meest waardevolle eigenschappen en sterke punten van Nederland die we graag willen behouden in dit tijdperk van internationalisering?”
We discussieerden over Nederlandse eigenschappen zoals directheid, nuchterheid en taakgerichtheid, over Nederlandse waarden als vrijheid, gelijkheid en autonomie, maar ook over Nederlandse normen als ‘afspraak is afspraak’ en ‘doe maar gewoon’. We concludeerden dat bepaalde sterke eigenschappen die hier goed werken tegelijkertijd onze valkuilen zijn in een wereld die steeds meer globaliseert. Als we goed willen samenwerken met verschillende landen en culturen, dan helpt het om:
- naast een directe manier van communiceren ook goed naar elkaar te leren luisteren.
- naast het hebben van een taakgerichte houding ook tijd te besteden aan het aangaan van langdurige relaties met andere culturen.
- naast small talk ook af en toe diepgaandere gesprekken te voeren.
Samenwerken met andere culturen gaat niet vanzelf. Daar moeten we aan werken. Nieuwsgierigheid helpt daarbij. Door af en toe een stoelendans te doen en vanuit een ander cultureel venster naar onszelf te kijken, kunnen we verrast worden met nieuwe inzichten over zaken die voor ons zo vanzelfsprekend lijken.
Over Saskia Maarse
Saskia Maarse schrijft, blogt en spreekt over de Nederlandse cultuur in relatie tot andere culturen. In 2013 verscheen haar eerste boek Tutti frutti – het succes van kleurrijk en ondernemend Nederland.
Boek Onder de zeespiegel
In haar nieuwste boek Onder de zeespiegel schetst Saskia Maarse de Nederlandse cultuur door de ogen van ondernemers en managers van verschillende nationaliteiten en culturen in Nederland. Naast humoristische anekdotes bevat het boek nuttige achtergrondinformatie en heldere culturele inzichten.
Lezingen en workshops
Saskia geeft lezingen en workshops over de Nederlandse cultuur, cultuurverschillen en diversiteit. Daarin laat ze zien wat we kunnen leren van zowel onze eigen cultuur als andere culturen op het gebied van bijvoorbeeld communicatie, leiderschap en omgangsvormen.
