Nederlandse koffiecultuur versus wereldwijde eetcultuur
Saskia Maarse | 26 september 2023
Hoewel Italianen de naam hebben – en er waarschijnlijk het meest over praten – zijn ze niet de grootste koffieleuten. Cappuccino drinken na 11.00 uur is in Italië over het algemeen not done. Welke landen domineren dan wel de jaarlijkse lijst van koffie consumerende landen? En wat zegt dat over de cultuur en hoe andere landen daar tegenaan kijken?
Volgens diverse onderzoeken in de afgelopen jaren staat Finland vrijwel altijd op de eerste plaats, gevolgd door Noorwegen. Nederland is vaak nummer vijf onder de grootste koffiedrinkers.
Nederlanders drinken dan ook de hele dag door koffie. Zes of zeven koppen per dag is geen uitzondering. De meeste koffie wordt gedronken op de werkplek, maar ook buiten de deur nemen we regelmatig een bakje troost. Kwalitatief heeft onze koffie flinke sprongen gemaakt. Vroeger kon je nog weleens slootwater voorgeschoteld krijgen; dat kan in deze tijd echt niet meer. Tegenwoordig draagt het ook bij aan je status, als je een topkwaliteit koffie kunt aanbieden aan je gasten, werknemers en klanten.
De koffie staat klaar
Koffie versterkt de gezelligheid en onderlinge band. Even buurten voor een ’bakkie’ en een uurtje smalltalk wordt vaak als typisch Nederlands ervaren door mensen uit andere landen. Het is een belangrijk sociaal ritueel: “De koffie staat klaar.”
Samen eten
In de meeste andere landen kennen ze een dergelijk koffieritueel niet. In landen zoals Rusland, China en Saoedi-Arabië – maar ook in landen dichterbij zoals Frankrijk en België – wordt het samen eten als belangrijkste sociaal moment van de dag gezien: dat is volgens deze landen de beste manier om relaties aan te gaan en te onderhouden. Mensen gaan regelmatig uitgebreid samen lunchen of dineren, bij elkaar thuis of in restaurants. Een maaltijd wordt als de bevestiging van een relatie gezien.
Nederlanders vinden koffiedrinken over het algemeen al uitnodigend genoeg als activiteit om contacten te leggen en te onderhouden. We gaan relaties vooral buitenshuis aan: op de sportschool, op het werk, bij clubjes en verenigingen. Niet voor niets telt Nederland zoveel verenigingen! Samen eten doen we meestal uitsluitend met vrienden of familie, en complete driegangendiners reserveren we vooral voor speciale gelegenheden die al ruim van tevoren zijn gepland.
Zakelijke omgeving
Ook in een zakelijke omgeving treffen Nederlanders elkaar zelden bij spontane etentjes. Dat is iets waar mensen uit andere landen erg aan moeten wennen, als ze hier komen werken en wonen.
Midden-Oosten-deskundige Christiaan Duinmaijer ziet Arabische managers en ondernemers daarmee worstelen bij de Nederlandse netwerkbijeenkomsten: “Het verschil tussen de netwerken in de Arabische landen en Nederland zit hem in het karakter. In Arabische landen ligt de nadruk veel meer op de persoonlijke band: elkaar uitnodigen voor een feest of samen gaan eten. Ik leg hen dan uit dat de manier van netwerken hier anders is. Voor het uitwisselen van informatie en smalltalk treffen Nederlanders elkaar op een afgesproken tijdstip en locatie, onder het genot van koffie of een hapje en een drankje. Zulke bijeenkomsten zijn informeel en komen op hen wellicht wat oppervlakkig over; maar je kunt in korte tijd veel mensen leren kennen, zonder dat daar meteen sociale verplichtingen aan vast zitten. Dit eerste informele contact faciliteert het persoonlijke contact in een later stadium.”
Achterliggende normen en waarden
Achter zichtbare dagelijkse gebruiken en gewoontes zitten vaak onzichtbare culturele normen en waarden die we regelmatig niet direct herkennen. De keuze voor koffie of een etentje gaat zoveel verder dan dat ene moment:
- koffiecultuur: tijd-, planning- en taakgericht, individualisme en zelfredzaamheid
- eetcultuur: flexibiliteit, relatiegericht, collectivisme en gastvrijheid
Het belang dat we hechten aan onze prioriteiten en voorkeuren heeft invloed op ons gedrag, op de keuzes die we maken en op hoe we naar gewoontes en gebruiken van andere culturen kijken:
- “Koffie? Is dat alles?
- “Een etentje? Maar ik ken die mensen helemaal niet!”
Cultuur gaat over betekenis geven aan woorden, houding en gedrag. Als je iemand uit een andere cultuur uitnodigt voor een kopje koffie of een etentje, leg dan uit wat die handeling vanuit jouw cultuur betekent. Daarmee voorkom je misverstanden en heb je meteen een opening voor een leuk gesprek.
Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen, workshops en trainingen over de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.
