Saskia Maarse | 13 november 2023
Cultuurverschillen herkennen en begrijpen
Nederland kent – evenals andere landen – veel subculturen. Die subculturen kun je indelen op basis van regio, stad of platteland, sociale klasse, leeftijd, geslacht, beroep, bedrijfscultuur en geloof. Daarnaast zijn er Nederlanders van wie de roots in een ander land liggen, zowel binnen als buiten Europa: Amerika, Duitsland, Marokko, Suriname, Spanje,Turkije etc.
Uit welke (sub)cultuur je ook komt, voor iedereen gaat deze regel op: we werken het liefst samen met mensen die op ons lijken. Dankzij deze mensen worden onze eigen meningen en standpunten bevestigd. Dat voelt vertrouwd en veilig, waardoor we een goed gevoel over onszelf en onze omgeving houden. Tot 1960 ging dat samenwerken met soortgelijke mensen hier vrijwel vanzelf. Nederland was opgedeeld in een beperkt aantal groepen, de zogenaamde ‘zuilen’. Mensen in die zuilen stemden op dezelfde politieke partijen en hadden daarnaast hun eigen vakbonden, scholen, sociale vangnetten, kranten en leider(s).
Inmiddels is Nederland veel diverser geworden; het aantal nationaliteiten in Nederland is gegroeid en mensen maken tegenwoordig vaker keuzes op basis van individuele wensen en voorkeuren. Toch blijft de omgeving waaruit je oorspronkelijk afkomstig bent van invloed op je persoonlijkheid, gedrag en communicatie met anderen.
Wat is cultuur?
Als we spreken over de cultuur van een bepaalde groep mensen, bedoelen we daarmee kenmerkend gedrag met bijbehorende regels, codes en symbolen. Gedrag dat niet aangeboren, maar aangeleerd is. Cultuur is een proces waarbij een gemeenschap – via opvoeding en scholing – normen en waarden doorgeeft aan de volgende generaties. Vaak gebeurt dit onbewust. Dat betekent niet dat ons gedrag volledig cultureel bepaald is. Gedrag wordt ook beïnvloed door persoonlijkheid, opvoeding, leefomstandigheden en de kansen die je in het leven krijgt.
Cultuurverschillen herkennen en begrijpen
Meer dan ooit is de grote uitdaging: hoe kunnen we de cultuurverschillen tussen mensen leren herkennen en begrijpen? Om daarin te slagen, moeten we eerst snappen hoe ons brein werkt. Wie je ook bent en waar je ook vandaan komt: onze hersenen sluiten helaas automatisch mensen uit, omdat we slecht met verschillen en veranderingen kunnen omgaan. Of we dat nou willen of niet. We kunnen nog zo hard roepen: “We gaan voor diversiteit, want dat is belangrijk en leuk”, maar ons brein denkt onwillekeurig toch: “Hè bah, dit voelt niet vertrouwd.”
Om cultuurverschillen te herkennen en begrijpen, zijn er twee dingen essentieel:
- Je moet in staat zijn om eigen culturele percepties inzichtelijk te maken. Het is belangrijk om er voortdurend bij stil te staan hoe ingebakken culturele voorkeuren invloed uitoefenen op ons gedrag, onze acties en de keuzes die we maken.
- Tegelijkertijd moeten we snappen wat het referentiekader van de ander is. Waarom – en hoe – wijkt de cultuur van de ander af van wat wij zijn gewend?
Kortom: door welke bril kijk jij naar je omgeving en welke bril heeft degene op met wie je te maken hebt? Zodra we dat inzicht hebben, kunnen we constructief met die verschillen leren omgaan en het anders-zijn vooral als een waardevolle aanvulling ervaren.
Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.
