Zomaar… over individualisme vs. collectivisme
“Ik heb een haat-liefdeverhouding met Nederland,” vertelde de Italiaanse Angela Capo me tijdens een etentje bij haar thuis. “De manier waarop Nederlanders handel drijven vind ik fenomenaal. Net als de manier waarop ze hun land hebben opgebouwd. Daar heb ik grote bewondering voor. Tegelijkertijd heb ik moeite met het Nederlandse individualisme. Ik mis hier het Italiaanse groepsgevoel: de familieband, de sociale controle en – de spontaniteit. Even langsgaan bij familie of vrienden, zomaar…”
Angela – o.a. mede-oprichter van de start-up Findmypublisher.com – woonde in verschillende landen. Nederland beschouwt ze als het meest Zuid-Europese land van Noord-Europa. Daarmee doelt ze op een bepaald gevoel voor ‘gezelligheid’, een manier van ‘fun’, die ze in andere Noord Europese landen niet heeft ervaren. Tegelijkertijd valt het haar op dat Nederlanders niet afhankelijk van elkaar willen zijn. Om hulp vragen – bijv. als ze ziek zijn – vinden ze moeilijk. In Italië is er veel meer sociale controle. Als je daar twee dagen niet op social media bent geweest, gaan vrienden je bellen: “Ik heb de hele dag door contact met mijn familie in Italië.
In tegenstelling tot Italianen letten mensen hier veel minder op elkaar. De meeste Nederlanders hebben het vooral druk met zichzelf en met het volstouwen van hun agenda. De ingeplande afspraken zijn heilig en zullen zelden wijken voor spontane bezoekjes. Zelfs als bezoekers van heinde en ver komen, geldt afspraak is afspraak. In Italië zul je de uitspraak ‘Het komt mij niet goed uit’ niet snel te horen krijgen, wanneer je aankondigt spontaan bij iemand langs te willen komen. Er valt altijd wel iets te regelen of te combineren. De Nederlandse individualistische samenleving is voor mij een teken dat het land welvarend is. Alles is zó geregeld dat je zo onafhankelijk mogelijk kunt leven. Of dat het ultieme doel van een land moet zijn, daar heb ik mijn twijfels over”, aldus Angela.
Individualisme en collectivisme (dimensie van Hofstede)
In individualistische samenlevingen leert ieder individu van jongsaf aan om voor zichzelf en later eventueel voor zijn of haar gezin te zorgen. Ouders zijn trots op de onafhankelijkheid van hun kinderen. Kinderen leren al op jonge leeftijd om een eigen mening te hebben en voor zichzelf op te komen. De communicatie is vaak helder en expliciet.
In collectivistische culturen groeien kinderen op in grote families, inclusief grootouders en andere familieleden. Kinderen leren ‘wij’-georiënteerd te zijn en in harmonie te blijven met de groep waarin ze leven, werken en studeren. In ruil daarvoor krijgen ze bescherming en veiligheid van deze groep. De communicatie is meestal indirect en impliciet.
Landenoverzicht
De meeste individualistische culturen zijn de Verenigde Staten, Canada, Australië en Noord- en West-Europa, inclusief Nederland. Op de voet gevolgd door Centraal-Europa en Zuid-Europa. De meest collectivistische culturen bevinden zich in de landen in Oost-Europa, Azië, Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika.
Vernieuwing
Wat het Westen betreft, ontwikkelde individualisme zich met name in de perioden van grote vernieuwing zoals de Renaissance, de tijd van de grote ontdekkingsreizen, de Gouden Eeuw en de industriële revolutie. Voor die tijd ontleenden mensen hun identiteit in eerste instantie aan de groep waartoe ze behoorden.
Wie ‘de groep’ is, verschilt per samenleving. Voor Fransen kan dat La France zijn, voor Japanners het bedrijf en voor Italianen de familie.
Je kunt niet stellen welke samenleving beter is: de individualistische of de collectivistische. Er is voor beide wat te zeggen, aldus Angela: “Zoals wij in Italië zomaar langsgaan bij familie en vrienden, zo sturen Nederlanders elkaar een (digitaal) kaartje als ze geen tijd hebben om elkaar te bezoeken maar toch iets van zich willen laten horen. Vindingrijk als ze zijn, bedachten Nederlanders voor iedere gelegenheid een kaart: de verjaardag, het slagen van een examen, ziekte, etc. En zelfs voor een kaart zonder boodschap werd een tekst bedacht: ‘ZOMAAR’.”
Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.
Leuk om hier te lezen over cultuur en hoe mensen deze verschillend ervaren. Ik geloof ook dat Nederlanders zich niet altijd bewust zijn van culturele leefregels en waarden. Wanneer je inderdaad vrienden hebt uit andere landen of culturen, merk je pas hoe deze kan verschillen van je eigen.
Dat is zeker waar!