Saskia Maarse | 25 september 2023  – een blog uit Saskia’s boek Onder de zeespiegel (2017)

Toen de Turks-Nederlandse Hülya, dankzij haar Nederlandse (ex-)vriend, voor het eerst meemaakte, hoe Nederlandse families een verjaardag vieren, viel ze van de ene verbazing in de andere. Zo kwam ze in aanraking met een fenomeen dat zij nog niet kende: het ‘kringetje’ in de huiskamer. (Let wel: niet alle Nederlanders vieren het op deze manier!)

Ze zag dat alle gasten niet alleen de jarige feliciteerden, maar ook de rest van dat kringetje. Hun kleding was weinig feestelijk, vond Hülya, net als de cadeaus die zij gaven. Een chocoladereep? Hoe gênant! Dat zou in Turkije ondenkbaar zijn. Toen iedereen uiteindelijk zat, dacht Hülya: “Er is er één jarig, dus moet er nu gedanst worden, toch?” Vastberaden zette ze de muziek aan en begon midden in de kring te dansen, in de veronderstelling dat haar optreden de normaalste zaak van de wereld was. Totdat ze alle open monden en grote ogen van de overige gasten zag, die haar vol verbazing aanstaarden.

Hülya begon in de gaten te krijgen dat de Nederlandse manier van verjaardag vieren weinig overeenkomsten had met die van de Turkse. Gelukkig werd daarna al snel het eten geserveerd! Toch nog een beetje feest? Hülya’s teleurstelling zal iedereen zijn opgevallen: soep met brood! Is dat alles?

Breng het onderwerp ‘de Nederlandse verjaardag’ ter sprake in een internationale groep en je krijgt hilarische reacties en anekdotes. Zo zijn mensen uit andere landen en culturen verbaasd dat Nederlanders, zo nuchter als ze zijn, veel waarde hechten aan het vieren van hun verjaardag. Soms wordt dit feest wel drie keer gevierd: met familie, met vrienden en op het werk.

Hoewel de meeste Nederlanders die speciale dag niet onopgemerkt voorbij willen laten gaan, hebben velen een hekel aan de bijbehorende verjaardagsbezoekjes aan anderen. Het kringetje in de woonkamer is meestal de grootste boosdoener. Heb je eenmaal je plek gevonden, dan moet je het maar net treffen met je buren aan de linker- en rechterzijde. Begint jouw gesprekspartner een klaagzang of saaie monoloog tegen jou – over een kwaaltje of over hoe het vroeger allemaal beter was – dan heb je pech en wordt het een lange zit. De jarige zelf – waarvoor je eigenlijk kwam – rent ondertussen de benen uit zijn of haar lijf om alle gasten te voorzien van koffie met gebak, gevolgd door borrelhapjes met frisdrank en bier of wijn, en tot slot dus soep met brood.

Hoewel niet alle Nederlanders zichzelf zullen herkennen in dit verhaal, bestaat bij mensen met roots buiten Nederland wel dit algemene beeld over de Nederlandse verjaardag. Laten we daarom eens een kijkje nemen bij andere culturen. Ik besloot een oproep te doen binnen mijn netwerk, met als vraag: “Hoe vieren mensen uit jouw land van herkomst hun verjaardag: thuis en/of op het werk? En wat vind je het meest opvallend aan de Nederlandse verjaardag?”

Work always comes first!
“In Amerika is de verjaardag niet zo heilig als in Nederland,” vertelt de Amerikaanse intercultureel consultant Lisa Ross – Marcus: “Amerikanen ervaren hun verjaardag als een privékwestie. Ze vieren die alleen thuis, of in een restaurant met familie en vrienden, liefst op een dag die voor iedereen goed uitkomt. Als je jarig bent in Amerika hoef je, in tegenstelling tot Nederlandse jarigen, niet zelf voor de taart te zorgen of de drankjes te betalen. Dat doen anderen voor je. De aandacht die de jarige in Nederland krijgt, vind ik heel opvallend. In Amerika wordt er op het werk nauwelijks aandacht besteed aan een jarige. Het is dan ook not done om een zakelijk afspraak af te zeggen of eerder naar huis te gaan. Work always comes first!”

Uit het complete overzicht met de andere landen – (klik hier) blijkt dat het feliciteren van alle gasten –zoals Hülya dat omschrijft – als meest merkwaardige kenmerk van de Nederlandse verjaardag wordt gezien.

Diepgewortelde eigenschappen
Wil je iemand uit een ander land kennis laten maken met een aantal diepgewortelde Nederlandse eigenschappen? Neem hem of haar mee naar een traditionele Nederlandse verjaardag. Zo ervaar je zelf in één keer hoe die kenmerken op mensen uit andere culturen overkomen:

• Hoe we achter de dijken – met de dreigende zee altijd aanwezig – al van oudsher graag ‘gezellig’ bij elkaar in een kringetje kruipen, met koffie en taart.
• Hoe we met ‘gezellig’ dan wel bedoelen: niet teveel klagen en zeuren, want heftige emoties zijn privé en bewaar je maar voor thuis.
• Hoe ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ ook voor onze kleding geldt: als gast moet je er natuurlijk niet feestelijker uitzien dan de jarige.
• Hoe zuinig we zijn, al zullen wij dat liever ‘sober’ noemen: soep met brood is speciaal genoeg.
• Hoe graag we ‘gelijk’ zijn, zodat onze felicitaties inderdaad naar iedereen gaan.

Natuurlijk zijn er regionale en religieuze verschillen. Zo wordt er – door de meer bourgondische levensstijl – ‘onder de rivier’ meer gegeten. En zijn er door de mix aan culturen in Nederland, meer verschillende manieren om je verjaardag te vieren. Ook zijn er generatieverschillen.

Toch is de Nederlandse verjaardag al met al een charmante traditie, zegt Lisa Ross – Marcus: De aandacht gaat echt naar de jarige. En met de versierde stoel, de slingers, de taart en de liedjes staan we – in het land met het maaiveld waar we niet bovenuit mogen steken – in ieder geval één dag per jaar in de spotlights!

Interview met Radio 1

Afgelopen nacht werd Saskia geïnterviewd door Radio1 naar aanleiding van het feit dat 25 september de dag is waarop de meeste mensen jarig zijn in Nederland – 9 maanden na kerst. (laatste 5 minuten van de uitzending).

Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.