Saskia Maarse | 31 maart 2022

Iedere cultuur heeft een eigen gevoel voor humor, met eigen grappen en gevoeligheden. Grappen die mensen in het ene land doen schateren van het lachen, kunnen in een andere omgeving tot pijnlijke stiltes leiden. Bij cultuurverschillen in humor gaat het er vooral om wat wel en niet door de beugel kan. Zo kan humor volledig stuklopen op andere percepties over hiërarchie. Twee medewerkers die samen lachen om hun baas: dat kan in de meeste culturen nog wel – mits die baas er niet bij is. Als die baas echter de leider van een land is, of de koning of de koningin, dan is het in veel gevallen oppassen geblazen. Toch hebben alle culturen iets belangrijks gemeen als het om humor gaat.

In Nederland – waar hiërarchie en status minder belangrijk zijn – worden veel grapjes gemaakt over het koningshuis. In hiërarchisch ingestelde culturen daarentegen, zoals veel Aziatische of Zuid-Amerikaanse landen, is dat ondenkbaar. Zowel kritiek op als grapjes over iemand met autoriteit moeten daar zoveel mogelijk worden vermeden of worden zelfs aan banden gelegd. Zoiets kan immers al snel leiden tot gezichtsverlies en schaamte.

If it ain’t Dutch, it ain’t much
Over het algemeen steken we in Nederland gemakkelijk de draak met anderen en onszelf. Er is meer waardering voor zelfkritiek dan voor complimenten – want ‘doe maar gewoon’! Bovendien zijn Nederlanders vaak overtuigd van hun eigen grote gelijk – althans, zo komt het over op andere landen: “If it ain’t Dutch, it ain’t much!”

Veel culturen ervaren zelfkritiek en grapjes over anderen als gebrek aan (zelf)respect. Bovendien raken mensen in culturen waar respect voor autoriteit belangrijk is – zoals bijvoorbeeld Japan – in de war van zelfspot. Ze herkennen de hiërarchische lagen niet meer, zodra iemand zichzelf naar beneden haalt met een grap.

Duitsers hebben geen humor
“Ook in Duitsland zijn mensen gesteld op hiërarchie,” zegt John Mazeland, directeur van de Business Alliance Nederland Duitsland. “Grappen maak je daar in het theater, waar mensen speciaal komen om te lachen, en niet bij een serieuze aangelegenheden zoals zakelijke presentaties of officiële plechtigheden. Omdat Nederlanders gemakkelijker schakelen tussen grappen en serieuze zaken, denken ze vaak dat Duitsers geen gevoel voor humor hebben. Dat hebben ze wel, alleen op een andere manier dan wij.”

De grenzen van humor
Er bestaat geen universeel gevoel voor humor. Grappen vinden altijd in een omgeving plaats en hebben dan mensen nodig die de context herkennen en begrijpen. Door de globaliserende wereld en de huidige moderne communicatiemiddelen kunnen grappen steeds makkelijker en sneller in verschillende streken of landen terechtkomen. Als de oorspronkelijke context ontbreekt, kan een grap door de betreffende ontvangers volledig anders of zelfs verkeerd worden geïnterpreteerd.

Universele behoefte aan humor
Er bestaat geen universeel gevoel voor humor, maar wel een universele behoefte aan humor. Humor dient wereldwijd als buffer tegen stress. Lachen is voor alle culturen een uitlaatklep voor emoties en een ideale manier om stoom af te blazen. Het helpt ons dingen op een afstand te plaatsen en heftige situaties makkelijker te begrijpen en te accepteren.

Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.