Skip to main content

Wie is hier de baas? – Over cultuurverschillen op het gebied van hiërarchie

By 31 oktober 2015september 16th, 2021Nieuws

Het was een steenkoude dag in januari. De Duitse Marietta was op weg naar een sollicitatiegesprek bij het taleninstituut in Utrecht. Ze was bloednerveus. Níet omdat dit haar allereerste sollicitatie in Nederland was. En ook niet omdat ze pas een half jaar in Nederland woonde en de taal nog maar net onder de knie had. Wat haar zo zenuwachtig maakte, was het feit dat het sollicitatiegesprek zou plaatsvinden met niemand minder dan de directeur van het instituut. Het idee alleen al… Bij aankomst was ze dan ook verbijsterd toen de directeur zichzelf voorstelde met haar voornaam en aangaf dat Marietta haar gerust mocht tutoyeren. Marietta kon er met haar hoofd niet bij.

Tegenwoordig, zoveel jaren later, glimlacht ze als ze aan dat gesprek terugdenkt. Inmiddels gaat Marietta een stuk relaxter om met gezag. Toch merkt ze nog vaak dat ze – vanwege haar Duitse achtergrond – heel anders tegen hiërarchie aankijkt dan Nederlanders. Vanzelfsprekend vindt ze het nog steeds niet om een leidinggevende te tutoyeren.

De macht in handen
Het aanzien van ‘de baas’ (man of vrouw) verschilt per land en bepaalt hoe veel of hoe weinig hiërarchie er is. In Nederland kennen we een lage machtsafstand en mag de autoriteit van de baas ter discussie gesteld worden. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland of Italië. Zo vertelde de Italiaanse Chino Tonin me:“Italianen zijn veel gevoeliger voor status en hiërarchie dan de Nederlanders. In Italië heb je respect voor de baas en haal je het niet in je hoofd om over hem te klagen. Zelfs een vrije dag vragen is spannend: als je moeilijk doet, kun je meteen je baan kwijtraken.”

Het verhaal van de Zweedse Susanne Eisenberg daarentegen toont het andere uiterste: “In Nederland vraagt de baas aan zijn ondergeschikte: ‘Wil jij die klant even helpen?’ In Zweden vraagt de baas: ‘Heb jij zin om die klant even te helpen?’ ”

Nederland lijkt, qua hiërarchie, op Zweden en kent – o.a. door de strijd tegen het water  – een overlegcultuur met informele omgangsvormen. Het is heel normaal om je leidinggevende bij de voornaam te noemen. Beslissingen neem je vaak als team, waarbij de leidinggevende vooral streeft naar voldoende draagvlak en overeenstemming bij alle medewerkers.

In haar boek The Culture Map laat Erin Meyer in een overzicht zien dat de Scandinavische landen en Nederland het meest streven naar een kleine machtsafstand tussen de baas en zijn of haar ondergeschikten. Daarna volgen landen als Australië, De Verenigde Staten, Engeland en Duitsland. Landen met een grote machtsafstand als ideaal zijn de Zuid-Europese landen, de Zuid-Amerikaanse landen, en landen in Azië, het Midden Oosten en Afrika.

Viking of Romein als voorouder
Om te begrijpen waar deze verschillen tussen landen vandaan komen, moeten we teruggaan naar de tijd van de Vikingen en Romeinen. Scandinaviërs zijn beïnvloed door de Vikingen en kennen de kleinste machtsafstand. Bij de Vikingen beschouwden de leider en zijn ondergeschikten elkaar als gelijken. Er werd dagelijks gedebatteerd en gestemd over van alles en nog wat. Dat werkt tot op de dag van vandaag door: nog steeds kun je in Scandinavië de leidinggevende nauwelijks onderscheiden van zijn medewerkers. Teams dragen zelf verantwoordelijkheid en beslissingen worden veelal in groepsverband genomen.

De landen rond de Middellandse Zee kennen, door de invloed van het hiërarchische Romeinse rijk met de vele rangen en standen, juist een grote machtsafstand. Datzelfde geldt – door de vele koningen en keizers – ook voor de Aziatische landen. Ondergeschikten en superieuren beschouwen elkaar als ongelijk. Het is de manager die het woord voert en meestal de beslissingen neemt.

Misverstanden en kansen
Onwetendheid over deze cultuurverschillen kan leiden tot nogal wat onbegrip en misverstanden:

  • Een Deen wordt als leidinggevende overgeplaatst naar Rusland. Hij ervaart dat zijn medewerkers geen initiatief tonen, steeds op zijn goedkeuring wachten en hem behandelen als een koning.
  • Een Mexicaan moet leiding geven aan een Nederlands team. Hij raakt gefrustreerd, omdat zijn medewerkers hem interrumperen en geen respect tonen.
  • Een Nederlander gaat in China werken. Hij wordt niet serieus genomen door zijn ondergeschikten, omdat hij op de fiets naar zijn werk gaat. (Fietsen hoort in China bij de lagere klasse.)

Wonen en werken in het buitenland of internationaal zakendoen vraagt om een goede voorbereiding. Je moet o.a. weten hoe er naar leiderschap en machtsafstand wordt gekeken. Pas dan kun je succes boeken en je doelen bereiken zoals het verkopen van een product, het efficiënt samenwerken met internationale teams … of – evenals Marietta – aangenomen worden door een bedrijf in een ander land.

Over Saskia Maarse

Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.

Leave a Reply