Stel, je wordt uitgenodigd voor een verjaardag. Dan zijn we in Nederland over het algemeen vrij duidelijk in onze antwoorden. Er wordt bijvoorbeeld gezegd:

• “Bedankt voor de uitnodiging! Leuk, ik ben erbij.” of
• “Nee sorry, dat gaat me niet lukken. Misschien volgende keer.” of
• “Ik moet even overleggen, maar ik laat het je zo snel mogelijk weten.”

Als we ons eigen feestje gaan voorbereiden, kunnen we vrij goed inschatten hoeveel mensen zullen komen en hoeveel boodschappen we moeten doen.

In andere landen

• De Nederlandse Jeannette woonde sinds zes maanden in Indonesië toen ze besloot 12 Indonesische vriendinnen uit te nodigen voor haar verjaardag. Al haar vriendinnen zeiden ‘ja’, maar helaas, op de dag zelf kwam niemand opdagen.
  
• Dennis, een Nederlandse sales consultant die jarenlang in India woonde, was nog niet zo lang in India werkzaam toen zijn dochter jarig was. Hij nodigde ongeveer 20 Indische vrienden uit. Vooraf deden hij en zijn vrouw boodschappen en stemden de hoeveelheid eten en drinken af op het aantal personen dat ze verwachtten. Alles leek goed voorbereid. Totdat de bel ging en er opeens 80 man op de stoep stond. Wat bleek: iedere genodigde had zijn of haar familie meegenomen.

In beide gevallen was het antwoord hetzelfde was, namelijk ‘ja’, maar de betekenis achter dit antwoord was verschillend. We kunnen dezelfde taal spreken, maar dat wil nog niet zeggen dat we de boodschap begrijpen.

Communicatiestijlen: lage-contextculturen en hoge-contextculturen

De Amerikaanse antropoloog Edward Hall deed onderzoek op het gebied van communicatie. Hij verdeelde de wereld in lage-contextculturen en hoge-contextculturen.

Lage-contextculturen

In lage-contextculturen zoals bijvoorbeeld Nederland geloven we dat de beste communicatie simpel, duidelijk en expliciet is. We zeggen wat we bedoelen en bedoelen wat we zeggen: ja is ja en nee is nee. Andere lage-contextlanden zijn o.a. de Verenigde Staten, Australië, (Engelssprekend) Canada en de Scandinavische landen. Verdere kenmerken van lage-contextculturen zijn:

• Het zijn vaak individualistische samenlevingen, waarbij individuen van jongs af aan leren om voor zichzelf op te komen en een eigen mening te hebben.
• Er worden veel woorden gebruikt, zowel gesproken als geschreven.
• De achterliggende waarden zijn openheid en transparantie.

Hoge-contextculturen

In hoge-contextculturen zoals landen in Zuid-Europa, landen rondom de Middellandse zee, het Midden-Oosten, Azië, Afrika en Latijns-Amerika is de communicatie veel indirecter. Daar ligt de boodschap veel meer verscholen tussen de regels. De Britse cultuur noemen we een midden context cultuur: de communicatie is indirecter – diplomatie en tact zijn belangrijk. Ook Oost-Europese bevinden zich tussen lage- en hoge-contextlanden. Verdere kenmerken van hoge-contextculturen zijn:

• Het zijn vaak collectivistische samenlevingen, waarbij het bewaken van de harmonie in de groep en het voorkomen van gezichtsverlies heel belangrijk zijn.
• Persoonlijke en zakelijke netwerken vloeien op een natuurlijke wijze in elkaar over.
• Voor deze culturen is het vaak onbeleefd om een vraag met ja of nee te beantwoorden.
• Er worden minder woorden gebruikt en meer gelet op bodylanguage.
• Onder context valt vaak ook historisch achtergrond, lokatie, relatie, status, sfeer, etc.
• De achterliggende waarden zijn loyaliteit en diplomatie.

Bewustwording

Als je je niet bewust bent van deze cultuurverschillen ontstaan er misverstanden en onbegrip. Dat begint al in België, waar de communicatie veel indirecter is. Als een Belg bijvoorbeeld ‘ja’ zegt op een zakenvoorstel, denkt een Nederlander dat ze een deal hebben gesloten. De kans is echter groot dat de Belgische zakenpartner met ‘ja’ iets anders bedoelt, bijvoorbeeld dat hij de boodschap gehoord heeft.

Subculturen

Nederland kent net als alle andere landen veel subculturen. Hoewel Nederland over de grens als lage-contextcultuur wordt ervaren, zijn er ook Nederlanders met roots buiten Nederland die de hele dag door schakelen tussen deze communicatiestijlen. Velen van hen zijn thuis gewend aan hoge-contextcommunicatie en krijgen op school of op het werk juist te maken met lage-contextcommunicatie. Denk aan mensen met een Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Chinese achtergrond, maar ook mensen met Zuid-Europese roots. Daarnaast zijn Brabanders en Limburgers indirecter, en communiceren vrouwen met meer context dan mannen

TIPS: Hoe kun je omgaan met culturele communicatieverschillen?

Kom je uit een (relatief) lage-contextcultuur, en werk je veel samen met mensen uit (relatief) hoge contextculturen?

• Begin je verhaal met de context / achtergrondinformatie, bijvoorbeeld door de plaatsnaam te benoemen of te vertellen over de mensen die erbij betrokken zijn.
• Probeer goed te luisteren naar wat er bedoeld wordt.
• Breng nuances in je taal.
• Let op lichaamstaal.
• Stel open vragen i.p.v. gesloten ‘ja’- of ‘nee’-vragen.

Heb je waarden meegekregen vanuit een hoge-context cultuur, en werk je veel samen met mensen uit een (relatief) lage-context culturen?

• Kom dan snel ter zake.
• Wees zo helder, specifiek, duidelijk en transparant mogelijk.
• Vertrouw niet op lichaamstaal, zeg het letterlijk met woorden.
• Vat aan het einde van het gesprek alles nog een keer samen of stuur een mail waarin je alle belangrijke punten nog een keer herhaalt.
• Vraag om verheldering of extra informatie als je iets niet begrijpt.

Kortom: wees je te allen tijde bewust van je eigen manier van communiceren en welke factoren daar invloed op hebben. Bedenk goed dat wat werkt in jouw cultuur niet altijd in andere culturen werkt.

Lees ook het blog: Geen koffie? Dan niet!

Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.