De 5 belangrijkste cultuurverschillen tussen Nederland en België

Saskia Maarse | 1 augustus 2024

Samenwerken met Belgen wordt door Nederlanders vaak onderschat. De grote valkuil is dat we vaak denken dat Vlaanderen een soort extra provincie van Nederland is. De taal is hetzelfde, dus zal de rest ook min of meer hetzelfde zijn. Veel Nederlanders die zonder enige voorbereiding zaken gaan doen in België komen van een koude kermis thuis. Dat komt omdat we ons niet bewust zijn van onze eigen culturele eigenschappen en vaak te weinig kennis hebben van de culturen waarmee we samenwerken. Dat leidt tot nogal wat vooroordelen.

Vooroordelen van Belgen over Nederlanders

• Direct/brutaal
• Betweterig/luidruchtig/arrogant
• Culinair rampzalig
• Grove en botte humor
• Gierig
• Niet hiërarchisch/te informeel

Vooroordelen van Nederlanders over Belgen

• Ouderwets
• Weinig lef
• Wantrouwend
• Hiërarchisch
• Niet commercieel
• Vriendjespolitiek

In deze blog deel ik een overzicht van de vijf belangrijkste cultuurverschillen tussen de Belgen en Nederlanders en hoe je daar het beste mee om kunt gaan. Let wel: België en Nederlanden hebben beide veel verschillende regio’s en subculturen, en cultuur is deels dynamisch. Het kan dus zijn dat je bepaalde informatie niet herkent. Dit artikel gaat vooral over hoe Belgen en Nederlanders elkaar over het algemeen ervaren, met als doel elkaar beter te begrijpen. De beschreven ervaringen komen uit gesprekken met onder andere deelnemers van mijn interculturele workshops.

Hoewel we buurlanden zijn, zijn de verschillen enorm. Een in Nederland wonende Belgische deelneemster vertelt: “Ik moest er erg aan wennen dat tijdens vergaderingen in Nederland van mij werd verwacht dat ik actief participeerde, door bijvoorbeeld mijn mening te geven. Waarom moet ik altijd een mening over iets hebben?” Ze was zich nog niet bewust van de Nederlandse overlegcultuur, waarbij het verzamelen van ideeën en meningen wordt gebruikt om sneller tot een gezamenlijke beslissing te komen.

Door hun doelgerichtheid ergeren Nederlanders zich vaak aan de vergadercultuur in België: dat er zelden een plan van aanpak is en dat er aan het einde van de vergadering geen besluiten worden genomen. “Ik ben speciaal naar België gereden voor die vergadering, en vervolgens komt er niets uit”, klagen ze.

Bij de vergaderingen in België gaat het er vooral om dat je er bent en elkaar face to face ontmoet en spreekt. De beslissingen worden meestal in de wandelgangen na de vergadering genomen. België is een relatiegericht land: het aangaan en het onderhouden van contacten is heel belangrijk. Vaak horen daar ook uitgebreide lunches en diners bij.

“Verder is er een groot verschil in hiërarchie”, zegt dezelfde deelneemster. ”Het heeft jaren geduurd voordat ik mijn Nederlandse baas kon tutoyeren. Mensen aanspreken met ‘u’ zat bij mij zo ingebakken dat ik niet gemakkelijk van die gewoonte afkwam.”

De Belgische leiderschapsstijl verschilt sterk van de Nederlandse. Waar in België meestal de baas de strategie bepaalt, zien Nederlanders elkaar meer als gelijken. Ze werken graag in teamverband en zien hun leidinggevende eerder als iemand die faciliteert en coacht dan als een baas die orders uitdeelt. Op de werkvloer tutoyeren ze elkaar snel en iedereen kan bij elkaar binnenlopen voor een praatje of een ‘bakkie’.

Door de platte organisatiestructuur in Nederland rekenen Nederlandse managers erop dat hun medewerkers binnen hun domein zelf verantwoordelijkheid en beslissingen nemen en hun ideeën en meningen delen – ook tijdens vergaderingen, terwijl Belgen over het algemeen verwachten dat hun baas de besluiten neemt en het laatste woord voert.

Een van de Nederlandse eigenschappen waar veel Belgen tegenaan lopen is de Nederlandse directheid. Volgens Erin Meyer, auteur van The Culture Map, kennen we in Nederland twee vormen van directheid: je kunt direct zijn in je manier van informatie overdragen én je kunt direct zijn in de manier waarop je feedback geeft. Nederlanders scoren op beide vormen hoog.

Net als de Verenigde Staten en Australië heeft Nederland een lage-contextcultuur, zoals de Amerikaanse antropoloog Edward Hall dat noemt. In zo’n cultuur geloven mensen dat de beste en meest effectieve communicatiestijl simpel, duidelijk en expliciet is. Ze zeggen wat ze bedoelen en bedoelen wat ze zeggen: ja is ja en nee is echt nee. In Nederland geldt dat vooral boven de rivieren.

In een hoge-contextcultuur, zoals – in meer of mindere mate – in België, landen rondom de Middellandse zee, het Midden-Oosten, Azië en Afrika, is de communicatie veel indirecter en implicieter. Zo kan een woord meerdere betekenissen hebben. Als een Belg bijvoorbeeld ‘ja’ zegt op een zakenvoorstel, denkt een Nederlander vaak dat ze een deal hebben gesloten. De kans is echter groot dat de Belgische zakenpartner met ‘ja’ iets anders bedoelt, bijvoorbeeld dat hij of zij de boodschap gehoord heeft, of dat hij of zij eerst moet overleggen met de baas.

Naast hun directe communicatiestijl staan Nederlanders ook bekend om het snel en makkelijk geven van (negatieve) feedback. Deze feedback gaat vooral over het werk en over ondernemen. Geen wonder, want als handelaren geloven Nederlanders al eeuwenlang dat eerlijkheid en transparantie nodig zijn om effectief zaken te doen.

In andere landen vinden mensen negatieve feedback geven juist heel onbeleefd. Dat geldt niet alleen voor Aziatische landen, maar ook voor onze buurlanden België en Duitsland.

De Nederlandse directheid kan ook in geschreven taal tot verwarring of onbegrip leiden. Met name in een zakelijke omgeving kun je als ondernemer behoorlijk wat kansen mislopen wanneer je je producten en diensten op een verkeerde toon aanprijst bij de zuiderburen. Een tekst als: ”Wil je meer omzet?” is voor een Vlaming veel te direct. Dat schrikt af.

“Kleine taalverschillen hebben grote gevolgen”, zegt een medewerker van Schrijf.be: “Beloof je in je Nederlandse brochure binnen 24 uur antwoord te geven, dan is er een kans dat de Vlaming verwacht pas over een dag iets te horen. Want anders zou er binnen de 24 uur staan.” Ook al lijken onze talen op elkaar, we verstaan elkaar niet altijd. Weet jij bijvoorbeeld wat de woorden bancontact en bibbergeld betekenen?

Naast het verschil in onder andere hiërarchie en communicatie is er nog een opmerkelijk verschil tussen Nederlanders en Belgen, namelijk de onzekerheidsvermijding. Onzekerheidsvermijding is, volgens hoogleraar Geert Hofstede, de mate waarin mensen uit een cultuur zich bedreigd voelen door onzekere of onbekende situaties.

In sterk-onzekerheidsvermijdende landen, zoals bijvoorbeeld Griekenland, Portugal en België, groeien kinderen op met strakke regels over wat wel en niet mag. Ze leren onbewust al op jonge leeftijd dat onzekerheid een bedreiging is. Veel Belgen werken daarom graag lang voor dezelfde baas en worden gemotiveerd door veiligheid en zekerheid.

In zwak-onzekerheidsvermijdende landen, zoals Denemarken en Nederland (iets onder het gemiddelde), werken sommige mensen eveneens langere tijd voor dezelfde baas, maar is regelmatig van werkgever veranderen heel normaal. Mensen worden gemotiveerd door waardering, ruimte voor sociale behoeften en persoonlijke ontwikkeling. Veel Nederlanders vinden daarom bijvoorbeeld het maken van een wereldreis belangrijker dan het bezitten van een groot huis.

Belgen zullen dus – veel meer dan Nederlanders – onzekere situaties en risico’s proberen te vermijden. Dan doen ze door relaties op te bouwen en vaak te kiezen voor bewezen kwaliteit, terwijl Nederlanders over het algemeen sneller een nieuw product aanschaffen of met een nieuwe leverancier in zee gaan zonder dat ze zich daar vooraf uitvoerig over hebben geïnformeerd.

Voor Nederlanders
1. Wees geduldig.
2. Laat zien dat je luistert en respect hebt voor de ander.
3. Probeer niet te direct te zijn.
4. Wees bescheiden/beschaafd en discreet.
5. Neem de tijd om de ander goed te leren kennen.
6. Ga in op uitnodigingen om te lunchen of dineren.
7. Laat zien dat je flexibel bent.
8. Wacht even met tutoyeren.

Voor Belgen
1. Wees open en duidelijk, ook bij leidinggevenden.
2. Als je een presentatie geeft wees dan positief, zonder op te scheppen (geen dikdoenerij)
3. Wees voorbereid op humor in het zakendoen.
4. Overlaad Nederlanders niet met complimenten, ze voelen zich er ongemakkelijk bij.
5. Wees voorbereid op negatieve feedback, probeer rustig te reageren.
6. Wees voorbereid op een egalitaire leiderschapsstijl.
7. Vraag ondergeschikten naar hun mening, wees niet te bazig.
8. Probeer open te staan voor compromissen.

“Zijn er naast vooroordelen ook eigenschappen die Belgen en Nederlanders in elkaar bewonderen?” vroeg ik in mijn netwerk. “Ja, hoor”, kreeg ik als antwoord. “Nederlanders vinden Belgen vooral aardig, beleefd en grappig, met het lieve accent en de zachte G. En ze waarderen het lekkere eten en drinken van hun zuiderburen. Wat Belgen bewonderen aan de Nederlanders is hun vrije geest, hun nationale trots en hun vooruitstrevendheid.”

Saskia Maarse is intercultureel spreker, trainer en auteur. Ze geeft lezingen en workshops over cultuurverschillen, cultural awareness en de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.