Skip to main content

Dansend naar het graf – Over hoe verschillende culturen hun emoties uiten

By 19 oktober 2017februari 23rd, 2024Nieuws

Woest was hij. “Waar zijn mijn brommers gebleven?” raasde de Spaanse eigenaar van het brommerverhuurbedrijf. “Eh, dat weet ik niet,” stamelde ik. “Ze zijn ermee vandoor gegaan.” De eigenaar zwaaide wild met z’n armen en riep woorden naar ons, waarvan ik de betekenis nog niet kende. Totaal overrompeld door zijn heftige emoties wisten mijn collega en ik niet goed hoe we moesten reageren.

Eén keer per week organiseerden we een brommertocht voor de toeristen aan de Spaanse kust. In het voorseizoen verliep die tocht zonder problemen. De groep bestond dan voornamelijk uit jonge en oudere stellen. De brommers werden na afloop altijd keurig op tijd door ons ingeleverd, simpelweg omdat iedereen netjes achter ons aanreed.

Vergeven en vergeten

Dat veranderde in het hoogseizoen. De omslag was enorm. De rustige stelletjes maakten plaats voor jongeren. En die jongeren – vaak voor het eerst zonder ouders op vakantie – waren helemaal niet van plan om ons braaf te volgen tijdens de brommertocht. Binnen vijf minuten scheurden ze ons lallend en brullend voorbij. Verbijsterd en met hangende pootjes reden mijn collega en ik weer terug naar het verhuurbedrijf. “Einde samenwerking,” dacht ik na de tirade van de eigenaar.

De volgende dag besloot ik toch opnieuw bij hem langs te gaan. “Hola, rubia,” riep hij uiterst opgewekt. Verbaasd door zijn vrolijke humeur vroeg ik hem hoe het was afgelopen met de brommers. Die had hij allemaal weer terug. Hij was blij; alles was vergeten en vergeven. Zo gemakkelijk ging dat dus. Als nuchtere Hollandse was ik niet gewend aan al die heftige wisselende emoties. Vanwege o.a. hun calvinistische verleden tonen Nederlanders hun gevoelens immers op een beheerste manier. Te hard lachen of huilen wordt al snel als aanstellerij gezien.

Affectieve en neutrale culturen
Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner onderzochten in hoeverre mensen uit verschillende landen openlijk hun emoties tonen op het moment dat ze kwaad worden over iets op het werk. In hun boek Over de grenzen van cultuur en management (2013) maken zij een onderscheid tussen affectieve en neutrale culturen.

In affectieve culturen zoals Egypte, Koeweit, Oman en ook Spanje laten mensen hun emoties gemakkelijk de vrije loop, met stemverheffingen en veel gebaren. Een Spanjaard die begint te tieren is in onze ogen woedend. In feite geeft hij alleen maar spontaan zijn visie op de feiten en verwacht niet anders dan dat jij op dezelfde manier reageert.

In neutrale culturen zoals bijvoorbeeld Oostenrijk en Japan tonen mensen hun gevoelens liever niet; ze houden ze onder controle – wat overigens niet betekent dat neutrale culturen kil zijn.

De Japanse Azumi Uchitani vertelde me: “Het onder controle houden van emoties is in Japan heel belangrijk. Japanners hechten veel waarde aan harmonie en stilte. Door stil te zijn geef je ruimte aan anderen. Door te observeren kun je elkaar veel beter aanvoelen en heb je minder woorden nodig. Japanners zijn dus heel sensitief.”

Dansend naar het graf
Tijdens begrafenissen of crematies kun je goed zien hoe verschillend culturen omgaan met het uiten van emoties. Een ondernemer die daarmee dagelijks in aanraking komt, is de Surinaams/Tunesische Dennis Friperson. Als begrafenisondernemer verzorgt Dennis uitvaarten voor allerlei culturen. Om zich daarop goed te kunnen voorbereiden, heeft Dennis een groot netwerk opgebouwd van mensen die hem informeren en adviseren. Zo kan iedere uitvaart naar wens verlopen. Hij vertelde me dat Surinamers bijvoorbeeld vaak dansend de kist naar het graf brengen. Deze oude gewoonte is voor hen een troostende vorm van rouwverwerking. De nabestaanden gaan zo op in het dansen, dat ze hun verdriet even vergeten. De Nederlandse uitvaarten daarentegen staan over het algemeen bekend als sober. Niet voor niets worden er vaak grapjes gemaakt over de koffie en dat ene plakje cake. En de emoties? Die blijven – vergeleken bij andere culturen – onder controle.

Emoties horen thuis
Nederlanders beschermen hun emoties, want die zijn privé. Bovendien willen ze anderen – die misschien niet zullen weten hoe ze moeten reageren – er niet mee lastig vallen. Emoties horen thuis, niet buitenshuis. Tenzij er buitenshuis professionals zijn die jou een luisterend oor bieden en goede raad geven. Vroeger waren dat vooral de dominees en de priesters. Tegenwoordig zijn het de psychologen, therapeuten en coaches. Bij hen is het veilig om in huilen uit te barsten. Deze professionals brengen niet alleen hun eigen persoonlijkheid mee, maar ook hun vakkennis. Ook de televisie blijkt een veilige uitlaatklep te zijn voor veel Nederlanders. Denk aan programma’s als ‘Een dubbeltje op zijn kant’ of ‘All you need is love’. De slachtoffers leggen hun leed liever niet rechtstreeks bloot tegenover de mensen met wie ze dagelijks te maken hebben, maar doen dat wel voor een anonieme en onbekende massa. Interactie is dan niet mogelijk. Publiekelijk komt verbinding en verzoening tussen mensen tot stand, terwijl de miljoenen kijkers netjes op afstand blijven.

Voor het uiten van onze emoties hebben we er sinds jaren een nieuw fenomeen bij, namelijk social media. Een platform dat 24 uur per dag toegang biedt aan iedereen die lief en leed, successen of ongenoegen, met de rest van de wereld wil delen. De meningen over social media zijn verdeeld. We hebben er een haat/liefde-verhouding mee. Ondanks alle ellende en bagger die er regelmatig op wordt geplaatst, valt er gelukkig ook genoeg te lachen. In tegenstelling tot de televisie vindt hier wel interactie tussen zender en ontvanger plaats.

Al met al mag je bij Nederlanders dus best even komen buurten om je emoties te tonen, zolang je maar ‘binnen de lijntjes’ blijft – en er anderen niet mee overdondert.

Dit blog is tevens een hoofdstuk uit Onder de zeespiegel.

Over Saskia Maarse

Saskia Maarse is intercultureel expert, spreker en auteur. Ze schrijft en spreekt over de Nederlandse (zakelijke) cultuur in relatie tot andere culturen.

Lezingen en workshops
Saskia geeft lezingen en workshops over de Nederlandse cultuur, cultural awareness en intercultureel samenwerken. Daarin deelt ze haar ‘zes cultuurprincipes’ en laat ze op inspirerende en humoristische manier zien wat we kunnen leren van zowel onze eigen cultuur als andere culturen op het gebied van bijvoorbeeld communicatie, vertrouwen en omgangsvormen.

Boeken
Voor haar boeken interviewde Saskia zes jaar lang ondernemers en managers uit 30 verschillende landen over de Nederlandse (zakelijke) cultuur.
– In Tutti frutti portretteert Saskia 28 succesvolle ondernemers van verschillende nationaliteiten en culturen in Nederland.
– In Onder de zeespiegel beschrijft Saskia hoe de hedendaagse Nederlandse cultuur wordt ervaren door ondernemer en managers uit verschillende landen.

4 Comments

Leave a Reply to Vincent Rondwijk Cancel Reply